KNGF-richtlijnenmethodiek 2025

Inleiding

Het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF) heeft een groot aantal producten waarin wetenschappelijke evidentie wordt omgezet naar praktisch hanteerbare en toepasbare producten, evidence-based producten genaamd. Deze producten zijn primair gericht op de fysiotherapeut¹ Voorbeelden van evidence-based producten betreffen richtlijnen en handreikingen.

1. Sinds 2018 werkt het KNGF nauw samen met de Vereniging van Oefentherapeuten Cesar en Mensendieck (VvOCM) op het gebied van richtlijnontwikkeling. Per onderwerp wordt besloten de richtlijn wel of niet gezamenlijk te ontwikkelen. Daarom kan, daar waar de fysiotherapeut wordt genoemd, ook de oefentherapeut gelezen worden.

1.1 Richtlijnen

Een richtlijn is ‘een document met aanbevelingen ter ondersteuning van zorgprofessionals en zorggebruikers, gericht op het verbeteren van de kwaliteit van de zorg, berustend op systematische samenvattingen van wetenschappelijk onderzoek en afwegingen van de voor- en nadelen van de verschillende zorgopties, aangevuld met expertise en ervaringen van zorgprofessionals en zorggebruikers’ (Advies- en expertgroep Kwaliteitsstandaarden 2021).
Richtlijnen worden beschouwd als hulpmiddel voor fysiotherapeuten of andere zorgprofessionals en patiënten bij het maken van keuzes met betrekking tot zorginhoud of de organisatie daarvan. Daarnaast kunnen fysiotherapeuten de richtlijnen ook gebruiken voor het bijhouden van kennis, voor onderwijs- en nascholingsdoeleinden en voor het opstellen van (multidisciplinaire) samenwerkingsafspraken. Tevens zijn KNGF-richtlijnen van grote waarde (gebleken) bij de opname van fysiotherapie in externe richtlijnen (zie paragraaf 1.3).
Richtlijnen zijn geen dwingende voorschriften. Zorgprofessionals zoals fysiotherapeuten kunnen, en in sommige gevallen moeten, afwijken van de aanbevelingen in de richtlijn, mits dit wordt gemotiveerd in het zorgdossier (Regieraad Kwaliteit van Zorg 2012). Richtlijnen zijn onderdeel van de professionele standaard. Daarmee zijn ze verbonden aan het Kwaliteitsregister Fysiotherapie en de beroepsnorm, waardoor er ook een koppeling is met het tuchtrecht. Richtlijnen vallen onder de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz).

1.2 KNGF-richtlijnen

KNGF-richtlijnen zijn primair gericht op de fysiotherapeut. KNGF-richtlijnen worden ontwikkeld aan de hand van de KNGF-richtlijnenmethodiek. Een overzicht van de KNGF-richtlijnen is beschikbaar via het KNGF Kennisplatform fysiotherapie (opent in nieuw tabblad).

1.3 Externe richtlijnen, handreikingen en overige evidence-based producten

Externe richtlijnen

Naast het ontwikkelen van KNGF-richtlijnen participeert het KNGF ook actief in de ontwikkeling van externe richtlijnen. Een externe richtlijn is een richtlijn die op initiatief van een andere partij, zoals een andere beroepsvereniging of patiëntenvereniging, wordt ontwikkeld of herzien. Het KNGF wordt regelmatig uitgenodigd om deel te nemen aan de ontwikkeling of herziening van externe richtlijnen. Een overzicht van de gepubliceerde externe richtlijnen is beschikbaar via het KNGF Kennisplatform fysiotherapie. (opent in nieuw tabblad)

Handreiking en overige evidence based producten

Een handreiking geeft een beschrijving van en/of aanbevelingen voor de inhoud en/of organisatie van zorg met betrekking tot een specifiek onderwerp, zoals een aandoening of doelgroep. Een handreiking verschilt van een richtlijn doordat deze versneld en/of met een meer beknopte methodiek opgesteld wordt. Een handreiking wordt enkel ontwikkeld indien de ontwikkeling van een richtlijn niet mogelijk of wenselijk is, doordat 1) er sprake is van een acute situatie met diverse knelpunten, 2) het een specifieke doelgroep betreft die voor de fysiotherapie zeer beperkt in omvang is of 3) een vraagstuk zich enkel richt op de organisatie van zorg (zie paragraaf 3).
Andere evidence-based producten waarin wetenschappelijke evidente wordt vertaald naar praktische handvatten, zoals evidence statements, standaardbeweeginterventies, leidraden, zorgstandaarden en/of behandelprotocollen, worden niet meer ontwikkeld door het KNGF of vallen onder de naamgeving handreiking of richtlijnen.
Een overzicht van de handreikingen en overige evidence based producten is beschikbaar via het KNGF Kennisplatform fysiotherapie. (opent in nieuw tabblad)

1.4 Over dit document

Deze KNGF-richtlijnenmethodiek geeft een beschrijving van het richtlijnenbeleid en de methode voor ontwikkeling en implementatie. De KNGF-richtlijnenmethodiek is uitsluitend van toepassing op KNGF-richtlijnen en handreikingen.

Doel van dit document

Met dit document beoogt het KNGF zijn leden, stakeholders en andere geïnteresseerden transparantie te bieden ten aanzien van zijn beleid en de ontwikkeling en implementatie van KNGF-richtlijnen en handreikingen. De KNGF-richtlijnenmethodiek beschrijft de organisatiestructuur, inclusief een taakomschrijving van alle betrokken partijen, het beleid omtrent KNGF-richtlijnen en de ontwikkeling en implementatie van KNGF-richtlijnen aan de hand van een stappenplan.

Ontwikkeling en doorontwikkeling van dit document

In 2016 is de eerste versie van de KNGF-richtlijnenmethodiek van kracht geworden (KNGF 2016). Deze verving de ‘Methode voor ontwikkeling, implementatie en bijstelling van KNGF-richtlijnen’ (Hendriks 1996; Van der Wees 2007). Jaarlijks beoordeelt het KNGF of een update van de KNGF-richtlijnenmethodiek noodzakelijk is op basis van: 1) de ervaring die is opgedaan met de toepassing van de vigerende methodiek, en 2) aanpassingen in eisen en criteria zoals beschreven in de (inter)nationale standaarden voor richtlijnontwikkeling die aan de methodiek ten grondslag liggen, zoals het AGREE II-instrument en de AQUA-Leidraad (Brouwers et al., 2010; Zorginstituut Nederland, 2021). De KNGF-richtlijnenmethodiek is daarmee een document dat met enige regelmaat herzien wordt.