KNGF-richtlijnenmethodiek 2025

Organisatiestructuur

(Let op: onderstaand hoofdstuk is uitgewerkt voor de ontwikkeling van een KNGF-richtlijn. Bij het ontwikkelen van een KNGF-handreiking kan er worden afgeweken van de organisatiestructuur. Zie hiervoor hoofdstuk 4).

Partij	Rol
1. Bestuur KNGF	Is opdrachtgever en autoriseert namens de beroepsgroep.
2. KNGF, afdeling Strategie & Beleid, Het Kenniscentrum	Is opdrachtnemer.
3. Richtlijnadviseur(s)	Is procesbegeleider en richtlijnmethodoloog. Adviseert/ondersteunt de werkgroep bij het opstellen en uitwerken van uitgangsvragen.Werkt de systematische literatuuronderzoeken uit.Ondersteunt de werkgroep bij het opstellen van de conceptteksten. Ondersteunt de werkgroep en klankbordgroep bij het verwerken van de commentaren op de conceptrichtlijn.Begeleidt de werkgroep en de klankbordgroep.Ondersteunt bij de disseminatie en implementatie van de richtlijn. Ontwikkelt samen met de implementatiedeskundige een implementatieplan en ondersteunt bij de ontwikkeling van implementatieproducten.
4. Implementatiedeskundige	Ontwikkelt samen met de richtlijnadviseur en de werkgroep het implementatieplan.Draagt zorg voor de implementatie en uitvoering van het implementatieplan.Draagt zorg voor de ontwikkeling van implementatieproducten.
5. Inhoudsdeskundig wetenschapper	Ondersteunt de richtlijnadviseur bij de knelpunteninventarisatie en -analyse. Ontwikkelt uitgangsvragen en werkt deze uit. Werkt de systematische literatuuronderzoeken uit.
6. Werkgroep	Analyseert en prioriteert de geïnventariseerde knelpunten.Stelt het raamwerk voor de richtlijn op, waaronder de afbakening van het onderwerp en de formulering van de uitgangsvragen. Ondersteunt de richtlijnadviseur bij het literatuuronderzoek, bijvoorbeeld bij het opstellen van de reviewvraag en de zoekopdracht en het selecteren van literatuur. Brengt per uitgangsvraag de overwegingen in kaart, weegt de gewenste en ongewenste effecten in het evidence to decision-proces en stelt aanbevelingen op.Stelt de conceptrichtlijn op.Verwerkt de commentaren in de conceptrichtlijn tot de definitieve richtlijn en stelt deze vast.
7. Klankbordgroep	Adviseert de werkgroep in alle fasen van het proces.
8. Fysiotherapeuten	Hebben inbreng in de knelpuntinventarisatie, bijvoorbeeld via deelname aan een focusgroep. Werken mee aan de ontwikkeling van de richtlijn: via een vertegenwoordiging in de werkgroep en/of de klankbordgroep en/ofdoor commentaar te leveren op de conceptrichtlijn.Werken mee aan de implementatie van de richtlijn.
9. Patiënten	Hebben inbreng in de knelpuntinventarisatie, bijvoorbeeld via deelname aan een focusgroep en/of de ‘invitational conference’. Werken mee aan de ontwikkeling van de richtlijn via een vertegenwoordiging in de werkgroep en/of klankbordgroep. Nemen deel aan de commentaarfase.Autoriseren de richtlijn via het bestuur van de betrokken patiëntenvereniging of via de Nederlandse Patiëntenfederatie (NPF).Werken mee aan de implementatie van de richtlijn.
10. Externe partijen (andere beroepsverenigingen, patiëntenverenigingen, overige stakeholders)*	Hebben een inbreng in de knelpuntinventarisatie, bijvoorbeeld via de invitational conference of een focusgroep. Nemen deel aan de werkgroep en/of klankbordgroep en/of de commentaarronde.Autoriseren de richtlijn door het bestuur van de desbetreffende partij. Werken (indien relevant) mee aan de implementatie van de richtlijn.
11. KNGF, overige afdelingen	Bieden ondersteuning bij:redactie van de richtlijn;communicatie, publicatie, disseminatie en implementatie van de richtlijn;ontwikkeling, disseminatie en implementatie van de richtlijn(implementatie)producten.Beantwoorden en archiveren vragen van leden over de richtlijn.Koppelen inhoudelijke vragen van leden over de richtlijn terug aan de richtlijnadviseur(s).
12. VvO	Organisatie waarmee het KNGF regelmatig richtlijnen ontwikkelt.

---

*Externe partijen zijn betrokken beroepsgroepen buiten de fysiotherapie.

5.1 Bestuur KNGF

Het bestuur van het KNGF is opdrachtgever voor de ontwikkeling, herziening en implementatie van KNGF-richtlijnen, richtlijnmodules of handreikingen. Hiertoe neemt het, op basis van het KNGF-meerjarenplan en de KNGF-richtlijnagenda, jaarlijks (een) specifieke opdracht(en) ten aanzien van het richtlijnenbeleid op in het KNGF-jaarplan. Voor de formulering van de bedoelde opdracht wordt het bestuur geadviseerd door de richtlijnadviseur(s).
De specifieke taken van het bestuur van het KNGF zijn:

• formuleren en vaststellen van de opdracht voor de ontwikkeling/herziening en implementatie van KNGF-richtlijnen op basis van de KNGF-richtlijnagenda en opname van deze opdracht in het KNGF-jaarplan ter goedkeuring in de algemene ledenvergadering (ALV);
• scheppen van voorwaarden voor de uitvoering van de geformuleerde opdracht in de zin van financiële middelen en menskracht;
• op proces bewaken van de voortgang van de geformuleerde opdracht(en);
• autoriseren van de definitieve richtlijn als deze 1) voldoet aan de methodologische criteria (KNGF-richtlijnenmethodiek) en 2) niet conflicteert met bestaande standpunten van de beroepsvereniging.

KNGF-bestuursleden zijn niet betrokken bij de inhoudelijke ontwikkeling van de richtlijnen.

5.2 Kenniscentrum

Het Kenniscentrum van de Strategie & Beleid van het KNGF neemt de opdracht van het bestuur aan en is verantwoordelijk voor de uitvoering van deze opdracht.

5.3 Richtlijnadviseur(s)

De richtlijnadviseurs adviseren het bestuur ten aanzien van het richtlijnenbeleid, waaronder advies over de ontwikkeling en herziening van richtlijnen over bepaalde onderwerpen. Tevens zijn richtlijnadviseurs verantwoordelijk voor de uitvoering van de opdracht van het bestuur.
De richtlijnadviseur beschikt in ieder geval over kennis en ervaring met betrekking tot procesbegeleiding (ten aanzien van knelpunten inventariseren, knelpunten vertalen naar uitgangsvragen, tot besluiten komen vanuit het gevonden bewijs (evidence to decision) en aanbevelingen formuleren), maar ook met betrekking tot systematisch literatuuronderzoek (zoeken, selecteren, beoordelen en samenvatten van de literatuur). Daarnaast beschikt de richtlijnadviseur over basale kennis van implementatie (Advies- en expertgroep Kwaliteitsstandaarden 2021).
Een richtlijnadviseur die niet over voldoende kennis en ervaring ten aanzien van bovenstaande beschikt, wordt begeleid door een ervaren richtlijnadviseur van het KNGF.
Richtlijnadviseurs van het KNGF vervullen zowel de rol van projectleider en procesbegeleider als de rol van richtlijnmethodoloog. Deze rollen worden hierna toegelicht.

De richtlijnadviseur in de rol van projectleider en procesbegeleider

De richtlijnadviseur is verantwoordelijk voor de planning en de financiën, en voor de verdere organisatie en coördinatie van het richtlijnproces, en wordt geacht een specifieke richtlijn en de aanvullende producten en bijlagen binnen het gestelde budget en de gestelde periode op te leveren.

De specifieke taken van de richtlijnadviseur als projectleider en procesbegeleider betreffen:

• het opstellen van een projectplan waarin de planning, de begroting, het werkplan (protocol) organisatie en eventuele risico’s worden geanalyseerd per mijlpaal voor het richtlijnenproject;
• het opstellen van een begroting, waarin wordt vastgelegd welke middelen er worden ingezet per fase, hoe deze middelen zijn geworven, en hoe de vacatievergoedingen worden gerealiseerd;
• beheert en documenteert op een gestructureerde wijze het project;aantrekken van een inhoudsdeskundig wetenschapper en contracteren van het kennisinstituut waar deze inhoudsdeskundige werkzaam is;
• samenstellen van de werkgroep en de klankbordgroep, waaronder het uitnodigen van partnerorganisaties;
• aantrekken van een onafhankelijk voorzitter;
• organiseren van training en ondersteuning voor de projectgroep. Doel van de trainingen zijn:
• ideale condities voor groepsdiscussies en besluitvorming creëren;
• verwachtingen van het proces verduidelijken;
• projectleden bekend maken met COI;
• sessies evt. organiseren voor patientenvertegenwoordigers.
• organiseren van de knelpuntinventarisatie;
• organiseren van de bijeenkomsten van de werkgroep en de klankbordgroep (inclusief bepalen van aantallen van aanwezigheid en aantal bijeenkomsten);
• fungeren als aanspreekpunt voor leden van de werkgroep en de klankbordgroep;
• bewaken van het proces tijdens de bijeenkomsten van de werkgroep en de klankbordgroep;
• indien nodig, bijstellen van het richtlijnproces en/of bijsturen van de werkgroep en/of klankbordgroep ten behoeve van kwaliteitsbehoud;
• organiseren van de commentaarronde;
• informeren van het bestuur over de voortgang van de richtlijn;
• ter autorisatie voorleggen van de richtlijn aan het bestuur van het KNGF en de overige betrokken partijen;
• zorg dragen voor publicatie van de richtlijn;
• ondersteunen bij de disseminatie en implementatie van de richtlijn.

De richtlijnadviseur in de rol van richtlijnmethodoloog

Als richtlijnmethodoloog adviseert de richtlijnadviseur het bestuur over het richtlijnenbeleid, is hij/zij verantwoordelijk voor het methodologisch proces van een specifieke richtlijn en adviseert hij/zij de werkgroep over de interpretatie van de gevonden literatuur.

De specifieke taken van de richtlijnadviseur als richtlijnmethodoloog betreffen:

• doorlopend inventariseren en verzamelen van feedback uit het veld en invulling geven aan de KNGF-richtlijnagenda;
• indien nodig, formuleren van een aanbeveling aan het bestuur over opname van een bepaalde richtlijn ter herziening of ontwikkeling in het KNGF-jaarplan;
• informeren van de werkgroep- en klankbordgroepleden over de methodologie van richtlijnontwikkeling;
• uitvoeren van de verschillende methodologische stappen in het richtlijnontwikkelproces (zoals het analyseren van knelpunten, het interpreteren van de literatuur, het in kaart brengen van alle overwegingen, het zorgvuldig wegen van de voor- en nadelen, het concreet en actief formuleren van de aanbeveling die de uitgangsvraag beantwoordt) en zorg dragen voor de kwaliteit ervan;
• inventariseren en analyseren van knelpunten;
• adviseren van de werkgroep over het vertalen van knelpunt naar uitgangsvraag, en van uitgangsvraag naar reviewvraag;
• raadplegen van experts, zoals een informatiespecialist (zoekstrategie), ervaren reviewer (systematisch literatuuronderzoek) of gezondheidseconoom (kosteneffectiviteitsanalyses), indien nodig;
• uitvoeren van systematisch literatuuronderzoek (zoeken, selecteren, samenvatten en beoordelen van de literatuur) in samenwerking met de inhoudsdeskundig wetenschapper;
• adviseren van de werkgroep bij de interpretatie van resultaten uit literatuuronderzoek;
• adviseren en ondersteunen van de werkgroep bij het beschrijven van overwegingen en zorg dragen voor een heldere uiteenzetting;
• begeleiden van de werkgroep bij het afwegen van de gewenste en ongewenste effecten en het formuleren van aanbevelingen in het proces van bewijs naar aanbeveling (evidence to decision);
• verzamelen van commentaren uit de commentaarfase;
• begeleiden van de werkgroep bij het interpreteren en verwerken van de commentaren;
• ondersteunen bij de ontwikkeling van indicatoren bij de richtlijn (indien van toepassing).

5.4 Implementatiedeskundige

De implementatiedeskundige is verantwoordelijk voor het opstellen en uitvoeren van het implementatieplan. De ontwikkeling van deze implementatieproducten en de uitvoering van de implementatieactiviteiten worden niet noodzakelijkerwijs door de implementatiedeskundige zelf gedaan, maar kunnen elders binnen het KNGF neergelegd worden. De implementatiedeskundige behoudt wel het toezicht. De implementatiedeskundige werkt nauw samen met de richtlijnadviseur.

Specifieke taken van de implementatiedeskundige betreffen:

• gedurende de richtlijnontwikkeling op de hoogte blijven van het proces en signaleren of zich in de nieuwe richtlijn belangrijke wijzigingen voordoen ten opzichte van de huidige praktijk en bestaande richtlijn(en);
• samen met de richtlijnadviseur en werkgroep opstellen van de kernaanbevelingen die centraal zullen staan in de implementatiestrategie;
• in kaart brengen van belemmerende en bevorderende factoren ten aanzien van de implementatie van de richtlijn;
• opstellen van implementatiedoelstellingen en opstellen van een strategie die bij deze doelstellingen past;
• opstellen van een implementatieplan;
• coördineren van alle implementatieactiviteiten;
• ontwikkelen van implementatieproducten;
• monitoren van de implementatiedoelstellingen en indien nodig aanpassen van het implementatieplan.

5.5 Inhoudsdeskundig wetenschapper

Per richtlijn wordt minimaal één wetenschapper aangetrokken die deskundig is op het gebied van het desbetreffende onderwerp én werkzaam is bij een kennisinstituut. De inhoudsdeskundig wetenschapper is onderdeel van de werkgroep, maar kan vanwege zijn/haar expertise ingezet worden om meer activiteiten op zich te nemen. Het KNGF gaat vervolgens een overeenkomst aan met dit kennisinstituut.
De inhoudsdeskundig wetenschapper is een wetenschappelijk onderzoeker (bij voorkeur een hoogleraar of lector) op het onderwerp van de richtlijn. Deze wetenschapper is – samen met de betrokken richtlijnadviseur – verantwoordelijk voor het ontwikkelproces van een specifieke richtlijn, waaronder de systematische literatuuronderzoeken, de begeleiding van de bijeenkomsten van de werkgroep en de klankbordgroep en uiteindelijk de oplevering van de richtlijn.
Indien mogelijk wordt gebruikgemaakt van ondersteunende faciliteiten van het kennisinstituut, zoals expertise op het gebied van literatuuronderzoek en licenties voor wetenschappelijke tijdschriften.
Na oplevering van de richtlijn informeert de inhoudsdeskundig wetenschapper het KNGF indien er wetenschappelijke ontwikkelingen zijn die invloed kunnen hebben op de inhoud van de richtlijn.

De specifieke taken van de inhoudsdeskundig wetenschapper betreffen:

• meewerken aan de knelpuntinventarisatie en -analyse;
• voorbereiden en bijwonen van de werkgroep- en klankbordgroepbijeenkomsten;
• uitvoeren van het systematisch literatuuronderzoek (zoeken, selecteren, samenvatten en wegen van de literatuur) in samenwerking met de richtlijnadviseur;
• ondersteunen van de werkgroep bij de uitwerking van de uitgangsvragen, daaraan meeschrijven en er eindverantwoordelijkheid voor dragen;
• ondersteunen bij de ontwikkeling van de indicatoren bij de richtlijn (indien van toepassing);
• ondersteunen bij de implementatie van de richtlijn;
• monitoren van de wetenschappelijke literatuur na publicatie van de richtlijn (gedurende de onderhoudsfase van vijf jaar) en adviseren van de richtlijnadviseurs over de mogelijke noodzaak tot modulaire of volledige herziening van de richtlijn.

5.6 Werkgroep

Voor elk richtlijnproject wordt een werkgroep samengesteld. Een werkgroep bestaat bij voorkeur uit acht tot twaalf personen en heeft een besluitvormende rol. Betreft het een richtlijnherziening, dan worden de auteurs en/of leden van de werkgroep van de bestaande richtlijn over die herziening geïnformeerd.

In de werkgroep zijn de primair bij het richtlijnonderwerp betrokken partijen vertegenwoordigd, namelijk:

Vanuit het KNGF:

• ten minste twee fysiotherapeuten met relevante praktijkervaring met het onderwerp van de richtlijn;
• de primair betrokken fysiotherapeutische beroepsinhoudelijke vereniging(en);
• onafhankelijk voorzitter.

Vanuit externe partijen:

• relevante betrokken andere beroepsgroep(en);
• de relevante patiëntenvereniging.

Leden van de werkgroep vertegenwoordigen het perspectief van hun eigen beroepsvereniging/organisatie, zodat de uiteindelijke richtlijn gedragen en geaccepteerd wordt door alle relevante primair betrokken partijen.

Werkgroepleden dragen constructief bij aan het doel en de inhoud van de richtlijn in werkgroepbijeenkomsten en daarbuiten. Daarnaast voeren zij – samen met de richtlijnadviseur – bepaalde deeltaken uit, zoals het beantwoorden van een specifieke uitgangsvraag.

De specifieke taken van een werkgroeplid betreffen:

• bijdragen aan de knelpuntenanalyse;
• voorbereiden van en actief participeren in werkgroepbijeenkomsten;
• kritisch meedenken over het opstellen van uitgangsvragen;
• kritisch meedenken over de zoekstrategie;
• selecteren van literatuur;
• uitvoeren van een of meer deeltaken (zoals het kritisch meedenken bij het beantwoorden van een specifieke uitgangsvraag);
• meewerken aan en becommentariëren van conceptteksten van de richtlijn;
• zorg dragen voor continue terugkoppeling van stappen en besluiten van de werkgroep naar zijn organisatie/achterban.

De werkgroep komt regelmatig bijeen. Er is geen quorum voor de bijeenkomsten vastgesteld, wel wordt er gestreefd naar een evenwichtige samenstelling en wordt er vastgesteld of de aanwezigheid voldoende is om tot consensus te komen. Het aantal bijeenkomsten is afhankelijk van de opzet van het project en de omvang van de richtlijn. Veelal worden bijeenkomsten georganiseerd in de voorbereidingsfase, ontwikkelfase en commentaarfase. De bijeenkomsten worden, indien nodig, aangevuld met schriftelijke input- of commentaarrondes en subgroepmeetings.

De volgende onderwerpen komen tijdens het richtlijnproces in ieder geval aan de orde:

• de rol- en taakverdeling;
• de richtlijnenmethodiek (i.c. een beknopte training);
• de tijdlijn van het richtlijnproject;
• de resultaten van de knelpuntenanalyse;
• het raamwerk met de afbakening en uitgangsvragen van de richtlijn;
• de verschillende uitgangsvragen, met per uitgangsvraag:
  • een of meer reviewvragen, de zoekstrategie en selectie van de literatuur;
  • samenvatting en weging van de literatuur
  • bespreking van overige overwegingen
  • weging van gewenste en ongewenste effecten in het evidence to decision-proces;
  • de conceptbeantwoording van uitgangsvragen en de conceptaanbevelingen;
• de conceptrichtlijn met bijbehorende bijlagen.

In de samenwerking wordt gebruik gemaakt van gestandaardiseerde formats ter ondersteuning voor de werkgroep en een planning gemaakt om voldoende tijd voor de werkgroepleden in te richten.

Er wordt in de werkgroep ook een onafhankelijk voorzitter aangetrokken. Een onafhankelijk voorzitter speelt een cruciale rol in richtlijnvergaderingen. Deze persoon bewaakt het proces en zorgt ervoor dat alle werkgroepleden gelijkwaardig kunnen bijdragen aan de discussie. De voorzitter stimuleert open communicatie, voorkomt dominantie van individuele belangen en stuurt aan op besluitvorming op basis van consensus. Door neutraal te blijven en geen inhoudelijke voorkeuren te uiten, waarborgt de voorzitter dat de richtlijnontwikkeling transparant, evenwichtig en gedragen is door het hele werkveld.

Consensus binnen de werkgroep wordt doorgaans bereikt door discussie. Echter ook andere middelen zoals de Delphi-methode, nominale groepsmethode, stemmen met meerderheid zijn methodes die toegepast kunnen worden.

Vergoeding en accreditatie

Zorgprofessionals en patiënten in de werkgroep krijgen de reguliere KNGF-reiskosten- en vacatievergoeding. Fysiotherapeuten kunnen voor hun actieve bijdrage aan de ontwikkeling van een KNGF-richtlijn tevens accreditatiepunten aanvragen. Andere zorgprofessionals kunnen eventueel bij hun eigen vereniging accreditatiepunten aanvragen voor hun bijdrage aan de KNGF-richtlijn.

Voorwaarden en naamsvermelding

Alle leden van de werkgroep zijn op de hoogte van de gedragscode belangenverstrengeling (opent in nieuw tabblad) en vullen voorafgaand aan de eerste bijeenkomst en na afloop van het richtlijnproject een belangenverklaring (opent in nieuw tabblad) in. Een overzicht van de belangen wordt als bijlage bij de richtlijn gepubliceerd. De originele belangenverklaringen worden op verzoek beschikbaar gesteld.

Afgevaardigden van een beroepsvereniging of andere organisatie overleggen tevens een ingevuld mandaatformulier.

De leden van de werkgroep worden in de richtlijn vermeld met naam en functie, en de organisatie die zij vertegenwoordigen.

5.7 Klankbordgroep

De klankbordgroep heeft een adviserende rol en bestaat bij voorkeur uit 8 tot 12 personen. In de klankbordgroep zijn de secundair betrokken partijenvertegenwoordigd, namelijk:

Vanuit het KNGF:

• ten minste twee fysiotherapeuten met relevante praktijkervaring op het gebied van een aanpalend onderwerp of op het gebied van een aanpalende aandoening;
• de aanpalende fysiotherapeutische beroepsinhoudelijke vereniging(en).

Vanuit externe partijen:

• aanpalende beroepsgroep(en);
• eventueel overige stakeholders, zoals zorgverzekeraars of overheidsinstanties;
• eventueel een patiëntenvereniging anders dan de vereniging die in de werkgroep vertegenwoordigd is.

Leden van de klankbordgroep vertegenwoordigen het perspectief van hun eigen beroepsvereniging/organisatie met het doel dat de uiteindelijke richtlijn gedragen en geaccepteerd wordt door alle relevante secundair betrokken partijen.

De specifieke taken van de klankbordgroepleden betreffen:

• kritisch meelezen en becommentariëren van de conceptdocumenten, waaronder het raamwerk, de conceptmodules en de aanpassingen in de commentaarfase;
• zorg dragen voor de terugkoppeling van de stappen en besluiten die genomen zijn door de werkgroep en de klankbordgroep, naar de eigen organisatie.

Vergoeding

Zorgprofessionals en patiënten in de klankbordgroep ontvangen de reguliere KNGF-reis- en vacatievergoeding. Fysiotherapeuten kunnen voor hun actieve bijdrage aan de ontwikkeling van een KNGF-richtlijn tevens accreditatiepunten aanvragen. Andere zorgprofessionals kunnen eventueel bij hun eigen vereniging accreditatiepunten aanvragen voor hun bijdrage aan de KNGF-richtlijn.

Voorwaarden en naamsvermelding

Alle leden van de klankbordgroep zijn op de hoogte van de gedragscode belangenverstrengeling (opent in nieuw tabblad) en vullen voorafgaand aan de eerste bijeenkomst en na afloop van het richtlijnproject een belangenverklaring (opent in nieuw tabblad) in. Een overzicht van de belangen wordt als bijlage bij de richtlijn gepubliceerd. De originele belangenverklaringen worden op verzoek beschikbaar gesteld.

Afgevaardigden van een beroepsvereniging of andere organisatie overleggen tevens een ingevuld mandaatformulier.

Klankbordgroepleden worden in de richtlijn vermeld met naam en functie, en de organisatie die zij vertegenwoordigen.

Er is geen quorum voor de bijeenkomsten vastgesteld, wel wordt er gestreefd naar een evenwichtige samenstelling en wordt er vastgesteld of de aanwezigheid voldoende is om tot consensus te komen.

5.8 Fysiotherapeuten

Fysiotherapeuten worden nadrukkelijk betrokken bij de ontwikkeling en implementatie van een KNGF-richtlijn.

De specifieke betrokkenheid van fysiotherapeut betreft:

In de voorbereidingsfase:

• signaleren en benoemen van knelpunten, bijvoorbeeld via deelname aan een focusgroep.

In de ontwikkelfase:

• deelnemen aan de werkgroep en/of de klankbordgroep.

In de commentaarfase:

• commentaar leveren ten aanzien van de inhoud, toepasbaarheid en leesbaarheid van de conceptrichtlijn;
• signaleren van knelpunten in de toepassing van bestaande richtlijnen in de dagelijkse praktijk (de implementatie);
• signaleren en prioriteren van onderwerpen voor nieuwe richtlijnen waaraan onder fysiotherapeuten behoefte bestaat.

In de implementatiefase:

• signaleren van belemmerende en bevorderende factoren;
• leveren van inbreng in de ontwikkeling van implementatieproducten;
• testen van implementatieproducten.

Na publicatie van de richtlijn:

• bewaken van de toepasbaarheid en toegankelijkheid van de richtlijn, ook ná publicatie;
• doorlopend feedback leveren aan het KNGF ten aanzien van de inhoud en/of implementatie van de richtlijn.

Feedback van de fysiotherapeuten wordt gearchiveerd en ingebracht bij de eerstvolgende herziening van de richtlijn. Indien hier een zwaarwegende aanleiding voor is, kan het KNGF besluiten om (een of meer modules van) de richtlijn voortijds te herzien.

5.9 Patiënten

Perspectief, ervaringen, verwachtingen en voorkeuren van de patiënten worden tijdens het richtlijnproject zorgvuldig en meermaals nagegaan en meegewogen. Hiervoor worden tijdens de verschillende fasen van de richtlijnontwikkeling verschillende methoden gebruikt, zoals:

• ervaren knelpunten inventariseren bij patiënten met behulp van interviews, focusgroepdiscussies en/of enquêtes;
• deelname van (vertegenwoordigers van) patiënten aan de werkgroep en/of klankbordgroep;
• deelname van (vertegenwoordigers van) patiënten aan de commentaarronde, en/of;
• medewerking van patiënt(vertegenwoordigers) aan het implementatieplan en gezamenlijk ontwikkelen van implementatieproducten en -activiteiten.
• autoriseren van de richtlijn door de desbetreffende patiëntenvereniging of Patiëntenfederatie Nederland.

De wijze waarop informatie over het patiëntperspectief is verzameld, de wijze waarop deze informatie is gebruikt in het richtlijnontwikkelingsproces en bij de formulering van de aanbevelingen en de wijze waarop patiënten(vertegenwoordigers) participeren in de ontwikkeling van de richtlijn worden beschreven in de inleiding van de richtlijn.
De informatie die over het patiëntperspectief is verzameld, zoals een verslag van een focusgroep of resultaten van een enquête, kan bij het KNGF worden opgevraagd.

5.10 Externe partijen

Externe partijen vertegenwoordigen hun achterban – met mandaat – in het ontwikkeltraject van de richtlijn.
De specifieke betrokkenheid van externe partijen betreft:

• inbreng in de knelpuntinventarisatie, bijvoorbeeld via deelname aan de invitational conference;
• deelname aan de werkgroep ingeval het een primair betrokken partij betreft;
• deelname aan de klankbordgroep ingeval het een secundair betrokken partij betreft;
• inbreng in de commentaarfase;
• autoriseren of afgeven van een ‘verklaring van geen bezwaar’ en/of de richtlijn mede indienen bij Zorginstituut Nederland voor opname in het register (indien van toepassing).

5.11 Overige KNGF-afdelingen

Behalve de afdeling Strategie & Beleid hebben andere KNGF-afdelingen een rol in de ontwikkeling, disseminatie en implementatie van de KNGF-richtlijn en de bijbehorende richtlijn(implementatie)producten.
De afdeling Strategie & Beleid onderhoudt bij de ontwikkeling van richtlijnen en de (implementatie)producten en bij de online ontsluiting daarvan, een nauwe samenwerking met de afdeling Marketing & Communicatie (M&C). In de implementatiefase wordt ook de afdeling Belangenbehartiging bij de richtlijn betrokken.
De Front Office van het KNGF, onderdeel van de afdeling M&C, is verantwoordelijk voor de archivering van vragen en opmerkingen ten aanzien van de KNGF-richtlijnen. Deze afdeling doet voor de beantwoording van inhoudelijke vragen van leden een beroep op de richtlijnadviseur(s).

5.12 Auteurschap

Het auteurschap ligt bij het KNGF en de richtlijnadviseur(s) en mogelijk de (externe) inhoudsdeskundig wetenschapper van de desbetreffende richtlijn. Zij worden met hun affiliatie in de richtlijn vermeld. Bij een verwijzing naar de richtlijn, wordt gebruikt gemaakt van het KNGF als auteur. Het KNGF is en blijft te allen tijde eigenaar van de KNGF-richtlijn.
Na publicatie van de richtlijn mogen de richtlijnadviseur(s) en inhoudsdeskundig wetenschapper gezamenlijk over de richtlijn publiceren in een (internationaal) wetenschappelijk tijdschrift. De richtlijnadviseur(s) en inhoudsdeskundig wetenschapper publiceren in gezamenlijkheid, waarbij altijd afstemming plaatsvindt tussen het KNGF en het kennisinstituut waar de inhoudsdeskundig wetenschapper werkzaam is, en waarbij tussen beide partijen duidelijke afspraken worden gemaakt over het auteurschap.

5.13 Samenwerking KNGF en VvO

Sinds 2018 werkt het KNGF nauw samen met de Vereniging van Oefentherapeuten (VvO) op het gebied van richtlijnontwikkeling. Per onderwerp wordt besloten de richtlijn wel of niet gezamenlijk te ontwikkelen.

Bij een gezamenlijke ontwikkeling:

• wordt de KNGF-richtlijn geschreven voor fysiotherapeuten én voor oefentherapeuten ;
• zijn oefentherapeuten, net als fysiotherapeuten, primaire gebruikers van de richtlijn en worden ze ook zo genoemd in de inleiding van de richtlijn;
• neemt er aanvullend een richtlijnadviseur vanuit de VvO aan de projectgroep deel;
• neemt ten minste één oefentherapeut met relevante praktijkervaring met het onderwerp van de richtlijn deel aan de werkgroep;
• neemt ten minste één oefentherapeut met relevante praktijkervaring met het onderwerp van de richtlijn deel aan de klankbordgroep;
• legt de richtlijnadviseur de conceptrichtlijn in de commentaarfase voor aan fysiotherapeuten én oefentherapeuten;
• is zowel het bestuur van de VvO als het bestuur van het KNGF primaire autoriserende partij.